Кыргыз ысымдары жөнүндө кепти улап… Чолпон, Венера

Жазылуу
Жакын досторумдун биринин аты Чолпон эле. Турмушка чыгып, тун кызынын атын Венера коюшту. Арада көп катташпай алыстап кеттик. Күндөрдүн биринде автобустан Чолпондун жолдошу жолугуп калып, экинчи кыздуу болушканын сүйүнчүлөдү. "Болсун, атын ким койдуңар?" десем, "Жылдыз" дейт, "Үркөр эле коюп албапсыңар" деп тамашалайын деп барып, өзүмдү тыйгам…

Окшош маанилүү ысымдар 

Чолпон жана Венера деген аттардын окшоштугу – жылдыздын кыргызча жана башка тилдерде аталышы. 

Атыңды айтсаң, ким экениңди айта алам
Бирок чолпон деген сөз кыргызда илгертен энчилүү ат гана эмес, көбүнчөсү кыз балага, аялга карата эркелете айтылган сөз болчу. Андан тышкары, баланын чолпону деген кеп "маанайы жарык бала, жагымдуу бала" дегенди билдирет. Негизи бул маанилер асманда жылдыздар элестетчү "бийик, аруу, жарык" деген түшүнүктөргө шайкеш турат.

Ал эми Венера деген ат биздин маданиятка кийин эле, совет доорунда келген. Белгилүү болгондой, бул байыркы рим кудайларынын бирине да таандык ат. Бизге ал Чолпон жылдыздын орус тилиндеги аталышы катары эмес, ошол маданий-тарыхый мазмундагы билимдин элге жайылышы менен келген деп ишеничтүү айтууга болот. 

Жылдыз деген энчилүү ат, ошондой эле "жылдыздуу", "жылдызы жарык" деген баа берүүчүлүк мазмундагы сөздөр Чолпонго үндөш экени айкын. 

Негизи бул аттар кызга берилгени менен, Жылдызбек, Чолпонбек, Чолпонкул, Чолпонбай деген эркек ысымдары жалпыга белгилүү. 

Кош маанилүү ысымдардан

Кыргыздарда кеңири тараган аттардын ичинен келип чыгыш жолу эки башка айтылып, көп учурда бири-бирине шайкеш келбеген кош маанидеги аттар да кездешет.

Фестивалдын катышуучулары. Архив - Sputnik Кыргызстан
Айлин… Кыргызстанда "бейиштин булагы" жаралды
Элмира, Замир, Дамир деген аттардын мир деген мүчөсү орус тилинен алынган (тынчтык) деп жазган элек. 

Бул жагынан Элмира кыргыздын эл, орустун мир жана кыздардын атына кошула колчу –а мүчөсүнөн турат.

Экинчи чечмелениши: Элмир(а) деген ат абийирдүү, уяттуу деген мааниге ээ. Дагы бир мааниси – белгилүү, элге таанылган деп айтылып жүрөт. 

Азыр кыргыздар арасында оозго алынган ушул аттуу инсан – белгилүү төкмө акын, ырчы Элмирбек Иманалиев.

Жаңылыктар түрмөгү
0