Радиостудия Sputnik Кыргызстан в Бишкеке - Sputnik Кыргызстан, 1920
Радио

Эшенгулов: "кент" топонимикалык термини "шаар", "чоң кыштак" дегенди түшүндүрөт

© Sputnik / Табылды КадырбековТарыхчы-топонимист, картограф Темиркул Эшенгулов. Архив
Тарыхчы-топонимист, картограф Темиркул Эшенгулов. Архив - Sputnik Кыргызстан, 1920, 26.09.2021
Жазылуу
Тарыхчы-топонимист, картограф Темиркул Эшенгулов "кент" топонимикалык терминин чечмелеп берди.

Самарканд, Ташкенд шаарлары кийин тилге ылайыкташып "кенд" мүчөсү уланып калган. Дээринде бул топонимикада кенен жайылган кадимки эле "кент" деген термин. Бул тууралуу Темиркул Эшенгулов Sputnik Кыргызстан радиосунун "Жер тааны" рубрикасында маек куруп жатып билдирди.

Эшенгулов: "кент" топонимикалык термини "шаар", "чоң кыштак" дегенди түшүндүрөт

Анын айтымында, "кент" термини кошулган жер аталыштары Өзбекстан, Азербайжан жана Казакстанда көп кездешет.

"Топонимика илиминде кенен жайылып, таркап кеткен жер-суу аттары көп. Ал тургай алар ар кандай тилдик өзгөрүүлөргө дуушар болуп, мезгилдин өтүшү менен таптакыр башкача угулуп калат. Ушундай терминдердин бири  — "кент". Жер аттарына мүчө катары уланып колдонулат. Маанисинде шаар, кээ бир тилдерде калк көп отурукташкан айыл дегенди түшүндүрөт. Азербайжандар ушул күнү деле "айылыма, кыштакка " дегенди "гентиме" деп сүйлөшөт. Алардын тилинде кыргыздыкындай каткалаң тамга менен башталган сөздөрдүн дээрлик бардыгы жумшартып айтылат. Мисалы, Ташкент — таштуу шаар дегенди түшүндүрөт деп ойлойбуз. Бирок бул калаанын географиялык түзүлүшү таштак эмес. Ошондуктан шаардын аталышы таптакыр башка маанини билдирет. Анткени мурда бул жерде тажиктер жашаган. Алар "шаш" дегенди "чаш" дешет. Демек бул эли дайыма шашып жүргөндөй көрүнгөн, кайнаган көп калкы бар чоң шаар дегенди түшүндүрөт", — деди Эшенгулов.

Топонимист кыргызда "семиз" же "жоон" деген аталыштагы жер-суу аттары да эбегейсиз, чоң, зор же калың дегенди туюндурарын кошумчалады.

Жаңылыктар түрмөгү
0