Бүгүн кыргыздын атактуу сүрөтчүсү Гапар Айтиевдин туулган күнү

© Фото предоставлено КНМИИ им. Г.АйтиеваГапар Айтиевдин "Физкультурники", чыгармасы. Архив
Гапар Айтиевдин Физкультурники, чыгармасы. Архив - Sputnik Кыргызстан
Жазылуу
Гапар Айтиев — кыргыз сүрөт өнөрүнүн эң алгачкы профессионалдык сүрөтчүлөрүнүн бири.

БИШКЕК, 28-сен. — Sputnik. Бүгүн Социалисттик эмгектин баатыры, СССРдин Эл сүрөтчүсү, СССРдин сүрөтчүлөр академиясынын мүчө-корреспонденти, Кыргыз ССРинин Токтогул атындагы мамлекеттин сыйлыгынын лауреаты Гапар Айтиевдин туулган күнү. Анын туулгандыгына 103 жыл болду. 

Болот Миңжылкыев атындагы эл аралык опера фестивалы экинчи ирет көшөгөсүн ачат
Гапар Айтиев кыргыз сүрөт өнөрүнүн эң алгачкы профессионалдык сүрөтчүлөрүнүн бири. Анын пейзаждык сүрөттөрү жана этюддары, өзүнүн түстүү өзгөчөлүктөрү менен бүгүнкү күнгө чейин келип жетти. 

Гапар Айтиев 1912-жылы Ош облусунун, Карасуу районундагы Төлөйкан айылында дыйкандын үй-бүлөсүндө төрөлгөн.

1932-жылы Кыргыз агартуу институтун аяктагандан кийин Жалал-Абаддагы педтехникумда сабак берген (1932—1934). Москвадагы "1905-жылдын элесине" көркөм сүрөт окуу жайында Крымов менен Петровичтерден (1935 —1938 ж.ж.) билим алат. 

1941—1945-жылдары Улуу Ата мекендик согушка катышкан. 1944—1968-жылдары Кыргызстандын сүрөтчүлөр Союзун жетектейт. 

1940 —1957-жылдары СССР сүрөтчүлөр Союзунун уюштуруу комитетинин мүчөсү. 1967-жылы Кыргыз ССРинин Жогорку Кеңешинин Президиумунун мүчөсү, эки жылдан кийин президиумдун жетекчиси болгон. 

Гапар Айтиевдин чыгармачылык жолу эрте башталган. Анын биринчи чыгармалары "Атанын портрети", "Колхоз катчысы Имангазы", "Түштүк кызы" (1934) баёолукту жана тазалыкты көрсөтүп турат. Кийинчерээк сүрөтчү олуттуу, түбөлүктүү темаларга ыктай баштаган. 

Анын чыгармачылыгындагы согуш жана согуштан кийинки тема өзүнчө сөз кылууга арзыйт. Бул мезгилдеги сүрөттөрүндө тиричилик жана пейзаж эриш-аркак болуп турат. Мунун айкын далили катары "Фронттон кат" чыгармасын алса болот. 

Путин Атамбаевди туулган күнү менен куттуктады
Айтиевдин чыгармачылыгы 1960-жылдары бийиктигине жетип, "Кыргыз жергеси" пейзаждар түрмөгүн жана "Анжияндын айланасы" аттуу картиналарды жараткан. 

Ал эми 1970-жылдары жаралган "Эски кыштак", "Талаадагы тандыр" пейзаждары жаңы өңүткө ыктаган эмгектер. Бул жашоонун барк-баасы, турмуш, түбөлүктүүлүк туурасында баяндап берет. 

Айтиевдин бир нече көргөзмөлөрү Кыргызстанда жана анын сыртында ийгилик менен өткөн. 

Ал Кыргызстандагы бир топ көркөм өнөр ээлерин, сүрөтчүлөрдү тарбиялып чыгууга чоң салым кошкон.

Кыргыз Эл жазуучусу Аалы Токомбаевдин "Мезгил учат" повестиндеги каарман Гапардын прототиби Гапар Айтиев болгон. Бишкек шаарында жайгашкан көркөм өнөр сүрөт музейине Гапар Айтиевдин ысымы ыйгарылган. 

Сүрөтчү 1984-жылы дүйнөдөн кайткан.

Жаңылыктар түрмөгү
0